Υπήρξε
κάποτε μια εποχή που όλοι οι πατριδοκάπηλοι αρέσκονται να εκθειάζουν. Μια εποχή
που το άστρο της Ελλάδας έλαμπε στον Δυτικό Κόσμο χάρις κυρίως στα επιτεύγματα
του πνεύματος και της τέχνης και άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της στην πολιτιστική
κληρονομιά του πλανήτη. Κάτω όμως από τις δυσθεώρητες κορυφές του πνεύματος και
τα καλλιτεχνικά θαύματα, οι υπόλοιποι Έλληνες βρέθηκαν συνοδοιπόροι με πρακτικές
«ρεαλιστικής» πολιτικής και οπωσδήποτε καθόλου Δημοκρατικής.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. η
Πόλη των Αθηνών βρίσκεται στο απόγειο της δόξας της. Τότε, για λόγους που είναι
λίγο ή πολύ γνωστοί και οπωσδήποτε άσχετοι με τις αφορμές, ξεσπάει ο
καταστροφικότερος για την Ελλάδα εμφύλιος πόλεμος της Κλασσικής περιόδου, ο Πελοποννησιακός.
Από
την άλλη πλευρά, η Μήλος αποικία των Λακεδαιμονίων ήταν ένα νησί με μικρομεσαία
θα λέγαμε ισχύ. Με το ξέσπασμα του πολέμου, η Αθήνα επικεφαλής της Αθηναϊκής «συμμαχίας»
και αδιαμφισβήτητη ναυτική υπερδύναμη, απαίτησε από τους νησιώτες συνδρομή. Οι Μήλιοι,
σεβόμενοι ίσως και την κοινή με τους Λακεδαιμόνιους καταγωγή, κατάφεραν να
σταθούν με αποφασιστικότητα ουδέτεροι και να μην συνδράμουν την Αθηναϊκή
ηγεμονία σε αντίθεση με άλλα γειτονικά τους νησιά όπως η Θήρα. Αυτό βέβαια οι
Αθηναίοι ποτέ δεν το συγχώρησαν, παρότι οι Μήλιοι δεν αντιτάχθηκαν φανερά εναντίον
των Αθηναίων, ακόμα και όταν ο Νικίας εισέβαλε στο νησί (425 πΧ) στην
αποτυχημένη του προσπάθεια να τους συμμορφώσει με τις απαιτήσεις της πόλης του.
Βρισκόμαστε
στην άνοιξη του 416 π.Χ. Οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες και ο Αλκιβιάδης πείθει
την εκκλησία του Δήμου να εκστρατεύσουν εναντίον της Μήλου.[1] Την
ηγεσία της εκστρατείας αναλαμβάνουν ο Κλεομήδης και ο Τεισίας. Το εκστρατευτικό
σώμα των Αθηναίων αποτελείται από 38 πλοία (30 Αθηναϊκά, 6 Χιώτικα και 2 Λεσβιακά),
1520 Αθηναίους (1200 οπλίτες, 300 τοξότες και 20 ιπποτοξότες) και 1500 οπλίτες
από διάφορα νησιά. Στη θέα τους οι Μήλιοι κλείστηκαν μέσα στα τείχη της πόλης τους.
Οι Αθηναίοι από την πλευρά τους έστειλαν πρέσβεις για να ζητήσουν την παράδοση τους.
Ο διάλογος των πρέσβεων με τις αρχές του τόπου καταγράφεται από τον Θουκυδίδη
στο Ε’ Βιβλίο των ιστοριών του και αποτελεί μνημείο πολιτικού ρεαλισμού και
κυνικότητας. Είναι η μοναδική φορά σε όλο το έργο που μια αντιδικία
παρουσιάζεται με μορφή διαλόγου και όχι με ζεύγος αντίθετων ομιλιών. Ολόκληρο το
διάλογο μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ σε μετάφραση του Ελευθέριου Βενιζέλου. Σε
δύο σημεία θα ήθελα να μείνω. Εκεί όπου οι Αθηναίοι απαντούν ότι παρά το
γεγονός πως τα επιχειρήματα των Μηλίων
έχουν κάποια βάση, εντούτοις το επιχείρημα της δικαιοσύνης έχει αξία μόνο
μεταξύ ίσων, καθώς ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο
ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του.
89. Αθηναίοι: "Έχει καλώς,
ημείς, εν τούτοις, δεν θα κάμωμεν χρήσιν ωραίων φράσεων, υποστηρίζοντες δια
πολλών λόγων, οι οποίοι δεν πρόκειται να πείσουν κανένα, ή ότι την ηγεμονίαν
μας απεκτήσαμεν δικαίως, λόγω του ότι ενικήσαμεν τους Πέρσας, ή ότι επιδιώκομεν
την επανόρθωσιν αδικημάτων, τα οποία υπέστημεν. Ζητούμεν όμως και από σας να μη
νομίσετε ότι θα μας πείσετε, ισχυριζόμενοι ή ότι ως άποικοι των Λακεδαιμονίων
δεν ελάβατε μέρος εις τον πόλεμον παρά το πλευρόν μας, ή ότι δεν μας
επροξενήσατε κάνεν κακόν. Νομίζομεν, τουναντίον, ότι επιβάλλεται να επιδιώξωμεν
και ημείς και σεις ό,τι θεωρούμεν αληθώς κατορθωτόν, αφού εξίσου γνωρίζομεν και
οι δύο, ότι κατά την συζήτησιν των ανθρωπίνων πραγμάτων το επιχείρημα του
δικαίου αξίαν έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμις προς επιβολήν αυτού, ότι όμως ο
ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμίς του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι
του επιβάλλει η αδυναμία του"[2]
Και
λίγο παρακάτω όπου οι Αθηναίοι αποκαλύπτουν με περισσό κυνισμό, ότι δεν τους ενδιαφέρει
η φιλία των Μηλίων αλλά αντίθετα έχουν να αποκομίσουν περισσότερα οφέλη από την
έχθρα τους.
92. Μήλιοι: "Αλλά πώς ημπορεί
να συμβή ώστε να είναι ες ίσου συμφέρον δι ημάς να γίνωμεν δούλοι, όπως είναι
ιδικόν σας συμφέρον να γίνετε κυρίαρχοί μας;"
93. Αθηναίοι: "Διότι σας
παρέχεται η ευκαιρία να υποταχθήτε, αποφεύγοντες τα έσχατα δεινά, ημείς δε να
ωφεληθώμεν μη καταστρέφοντες υμάς."
94. Μήλιοι: "Ώστε δεν θα μας
δεχθήτε να είμεθα φίλοι σας αντί εχθρών, αλλά να διατηρήσωμεν την ειρήνην και
την ουδετερότητά μας;"
95. Αθηναίοι: "Όχι. Διότι η
έχθρα σας μας βλάπτει πολύ ολιγώτερον από την φιλίαν σας. Καθόσον εις τα όμματα
των υπηκόων μας αυτή μεν είναι τεκμήριον αδυναμίας, ενώ το μίσος σας είναι
τεκμήριον δυνάμεως".[3]
Δυστυχώς
οι παραλληλισμοί και οι ταυτίσεις με το σήμερα έρχονται αυτόματα στο μυαλό. Η
έννοια του δικαίου ξεφτιλίζεται ιδιαίτερα όταν ανάγεται σε επίπεδο λαών. Η
δικαιοσύνη του ισχυρού είναι η μόνη επιλογή ακόμα και όταν απέχει παρασάγγας
από το δίκαιο. Αν θέλεις να διατηρήσεις το δικαίωμα της γνώμης και εν τέλει την
ελευθερία σου, φρόντιζε να είσαι ισχυρός. Γιατί, όπως η φύση, έτσι και η
πολιτική δεν ανέχεται το κενό. Όταν οι άλλοι ανακαλύψουν ότι είσαι αδύνατος, θα
σπεύσουν να σου στερήσουν την ελευθερία σου κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το τελευταίο διάστημα «παίζει» πολύ το σενάριο
της παραδειγματικής τιμωρίας. Η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας επειδή είχε το θράσος να αντιταχθεί στις καταστροφικές μεθόδους "ανάκαμψης". Οι παράλογες απαιτήσεις που καθημερινά και με αυξανόμενους ρυθμούς βλέπουν το φως της μέρας αποδεικνύουν προφανώς ότι λίγο ενδιαφέρονται για την αποπληρωμή των δανείων. Ίσως και να τα έχουν ήδη ξεγράψει. Αυτό που τους νοιάζει είναι η αδιαμφισβήτητη καθυπόταξη ακόμα και αν αυτή συνεπάγεται την ολική καταστροφή. Δυστυχώς και σε αυτό ήρθαν δεύτεροι…
Η
συνέχεια αναμενόμενη. Οι Μήλιοι έμειναν πιστοί στις παραδόσεις τους, οι
Αθηναίοι κυριάρχησαν -αν και όχι τόσο εύκολα ή γρήγορα όπως θα περίμεναν- και
μετά εκτέλεσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό ενώ τα γυναικόπαιδα πουλήθηκαν ως
δούλοι. Η καταστροφή της Μήλου ήταν ολοκληρωτική και σε τέτοιο βαθμό που
αργότερα οι Αθηναίοι έστειλαν κόσμο για να την επανεποικίσουν.
Η
κατάληψη της Μήλου δεν έδωσε ασφαλώς κανένα στρατιωτικό πλεονέκτημα στους νικητές,
ενώ ηθικά οι Αθηναίοι έχασαν την εκτίμηση, προκάλεσαν το μίσος πολλών συμμάχων τους
και έδωσαν μόνοι τους επιχειρήματα στους αντιπάλους τους[4]. Αν
όχι αναίτια τουλάχιστον σίγουρα μια αναποτελεσματική σφαγή με συνοπτικές
διαδικασίες από τη "Δημοκρατική" Αθήνα. Μια σφαγή που αν και δε συγκαλύπτεται,
ωστόσο δεν προβάλλεται όσο το επεισόδιο με την ανάκληση της απόφασης καταστροφής
της Μυτιλήνης όταν η ιερή τριήρης της Αθήνας η Πάραλος κατάφερε να φτάσει έγκαιρα ώστε να γνωστοποιήσει την
μεταστροφή των Αθηναίων και να προλάβει τη σφαγή των Μυτιληνιών.
Και
ήταν η ίδια η Πάραλος που μερικά χρόνια αργότερα έφερνε τα άσχημα νέα της καταστροφής
του πανίσχυρου Αθηναϊκού στόλου από τον Λύσανδρο στη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς
και σηματοδοτούσε την ήττα και την παρακμή της άλλοτε
κραταιάς Μητρόπολης. «…τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ
ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, …»[5] όπως
πολύ γλαφυρά περιγράφει την άφιξη της στο επίνειο ο Ξενοφών
Αφού
λοιπόν οι φίλοι και εταίροι μας αρέσκονται τόσο πολύ στην αρχαία ιστοριογραφία την
οποία και εφαρμόζουν με Λουθηρανική
ακρίβεια στο παρόν, ας μην αμελήσουν να δουν και τη συνέχεια… Γιατί όντως η
Ελλάδα μπορεί να είναι ασήμαντη όσο και μια Μήλος για τη συμμαχία τους, τα
μηνύματα όμως που στέλνουν εντός και εκτός της Ένωσης δεν είναι και τόσο
αμελητέα. Καλό είναι να δουν το έργο ολόκληρο, έχει κι άλλο μετά τη διακοπή για
διαφημίσεις…
[2.2.3] Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς
Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν
μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλλων· ὥστ’ ἐκείνης τῆς
νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι
αὐτοὶ ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες οἷα ἐποίησαν Μηλίους τε Λακεδαιμονίων ἀποίκους
ὄντας, κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ Ἱστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας
καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων.[5]
[2.2.3] Στην Αθήνα
η Πάραλος έφτασε νύχτα και μαθεύτηκε η συμφορά· και σηκώθηκε θρήνος που από τον
Πειραιά μέσα απ’ τα μακρά τείχη έφτασε στο άστυ, καθώς ο ένας έλεγε στον άλλον
τις κακές ειδήσεις, και κανένας εκείνη τη νύχτα δεν έκλεισε μάτι, καθώς θρηνούσαν
όχι μόνο αυτούς που χάθηκαν αλλά ακόμη πιο πολύ τον ίδιο τους τον εαυτό, γιατί
περίμεναν ότι θα πάθουν ό,τι έκαναν στους Μηλίους, που ήταν άποικοι των
Λακεδαιμονίων, και τους Σκιωναίους και τους Τορωναίους και τους Αιγινήτες και
πολλούς άλλους Έλληνες.
…τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά
Μαυρογένης
[1] Ιστορία της
Αρχαίας Ελλάδας τΙΙ, J.B.Bury & Russel Meiggs, Εκδόσεις Καρδαμίτσα,
Αθήνα 1981, σελ 445
[2] Ιστορίαι
– Θουκυδίδης τ.ΙΙ (Μετάφραση Ελευθέριου Βενιζέλου) , Εκδόσεις Ελληνικά
Γράμματα, Αθήνα 2006
[3] Ιστορίαι
– Θουκυδίδης τ.ΙΙ (Μετάφραση Ελευθέριου Βενιζέλου) , Εκδόσεις Ελληνικά
Γράμματα, Αθήνα 2006
[4] Ιστορία
του Ελληνικού Έθνους, Διάφοροι, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1972
[5] Ξενοφών,
Ελληνικά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου